INCLUSIEVE SAMENLEVING: Toegang juridische kennisomgeving

- 
‘Een ieder wordt geacht de wet te kennen’

 Laatste update 18 juli 2023

Inhoudsopgave:

 

 

Inleiding

Hieronder wordt de toegankelijkheid en/of beschikbaarheid van enkele (essentiële) juridische (kennis)bronnen voor een (mindervermogende) burger besproken, met onderaan wat weblink naar websites van bibliotheken en toegangsmogelijkheden. Zijn publicaties tegen gereduceerd tarief fysiek en/of digitaal beschikbaar (gemaakt), en wat zijn de eventuele beperkingen. Verder een recente update over de klacht van sociaal advocaten dat zij verminderde toegang tot juridische kennisbronnen hebben door gebrek aan voldoende inkomsten.

Het gaat daarbij met name om uitgaven van standaard literatuur van rechtsgebieden van voornamelijk Nederlands recht, en artikelen van rechtsgeleerden in (digitale) tijdschriften zoals uitspraken van rechters op een bepaald rechtsgebied.
Het gaat verder om uitgaven die niet via een ‘google-zoekactie’ onbetaald of tegen gereduceerd tarief volledig (digitaal) in te zien zijn.

Sommige beschikbare tijdschriften zijn Europees en internationaal georiënteerd, sommige uit het buitenland, b.v. Engelse, Amerikaanse en Duitse tijdschriften, die worden hieronder niet besproken hoewel die soms wel gratis of tegen lage abonnementskosten (digitaal) in te zien zijn. Dit is meer interessant voor het vergelijken van rechtsstelsel b.v. om te bezien hoe daar iets (anders) geregeld is.

Projecten van universiteiten inzake ‘Open Access’ wordt hier niet besproken. Het gaat daarbij meestal om gratis digitaal toegankelijk gemaakte of nog te maken wetenschappelijke publicaties van universiteiten waarvoor essentiële basiskennis vaak nodig is om die te doorgronden. Er bestaan ook digitale platforms voor gratis digitaal toegankelijke wetenschappelijke publicaties die niet vanuit een universiteit gefaciliteerd zijn, deze blijven ook buiten beschouwing.

Prinses Laurentien: ‘Mijn droom is dat iedereen zegt: wij kunnen niet zonder de bibliotheek’

Toegang (mindervermogende) burger tot (digitale) juridische kennis(data)banken

Voor een (mindervermogende) burger is toegang tot een (digitale) juridische kennis(data)bank niet in een gewone stads-of dorpsbibliotheek te vinden. Daarvoor moet men naar een universiteitsbibliotheek of de Koninklijke Bibliotheek Den Haag (KB).

Er is een samenwerkingsverband tussen de universiteiten en de KB om een kennisdeling te bevorderen. Het is niet helemaal duidelijk of dat enkel geldt voor studenten, docenten en onderzoekers werkzaam bij een universiteit, school of onderzoeksinstelling.

Universiteitsbibliotheek: beperkt (digitale) toegang ‘bezoeker’ ter plaatse, geen digitale thuistoegang abonnement
In een universiteitsbibliotheek van een universiteit met een faculteit rechten kon men als fysieke bezoeker meestal een dagpas/servicepas gratis bij de uitleenbalie verkrijgen met een inlogcode voor het gebruik van een van de PC’s aldaar of een eigen meegebrachte laptop.
Uiteraard zijn bepaalde boeken of tijdschriften ter plaatse ook fysiek in te zien, en zijn er kopieermogelijkheden (tegen betaling).
Lenen van fysieke boeken kan enkel met een abonnement (tegen betaling), maar vaak zijn die mogelijkheden beperkt om de studenten, docenten en onderzoekers van de universiteit te kunnen voorzien.
Het aantal plaatsen voor bezoekers/gasten is in het algemeen beperkt, reserveren is vaak niet mogelijk, een eigen laptop meenemen is toegestaan, soms is een leenlaptop beschikbaar, en in tentamentijd is er geen toegang mogelijk.
Door de (maatregelen) Covid-19 pandemie zijn er eveneens van tijd tot tijd meer beperkingen dan gebruikelijk van toepassing.

Digitale toegang ter plaatse beperkt
Digitale toegang tot de databanken is voor fysieke ‘bezoekers’ ook weer beperkt tot bepaalde groepen informatie en/of kennis. Sommige uitgevers geven geen toestemming voor gebruik ervan door niet-studenten, docenten of onderzoekers. Mogelijk is er geen geld bij de universiteit beschikbaar om toegang voor ‘bezoekers’ (licenties) te betalen.
Zo staan b.v. in Groningen, Utrecht, Amsterdam, Leiden, Rotterdam, Tilburg, en Nijmegen universiteitssteden met een faculteit rechten, universiteitsbibliotheken waar fysieke ‘bezoekers’ de collectie rechten d.m.v. een gratis dagpas/servicepas beperkt (digitaal) kunnen inzien.

Enkele voorbeelden van beperkte toegang universiteitsbibliotheek (Leiden):

KB: beperkt (digitale) toegang ‘bezoeker’ ter plaatse, geen digitale thuistoegang abonnement
Een andere manier om toegang te krijgen tot voornamelijk digitale juridische databanken is via de Koninklijke Bibliotheek (KB) te Den Haag. Deze bibliotheek kan ook fysiek met een ‘dagpas/servicepas’ bezocht worden. De digitale collectie is echter veel groter, vooral staan er veel (internationale) tijdschriften in.
Door de (maatregelen) Covid-19 pandemie zijn er eveneens van tijd tot tijd meer beperkingen dan gebruikelijk van toepassing.

Beperkte digitale toegang op afstand, jaarabonnement
Voorwaarde voor digitale toegang buiten de fysieke Koninklijke Bibliotheek, vanuit huis bijvoorbeeld, is alleen mogelijk met een jaarabonnement. De kosten daarvoor zijn lager dan een jaarabonnement van een universiteitsbibliotheek.
Maar ook hier geldt hetzelfde als voor de universiteitsbibliotheek, de (digitale) toegang is beperkt en wel op ongeveer om dezelfde redenen als bij de universiteit(en).

"De belangrijkste vraag voor bibliotheken is volgens prinses Laurentien: welke rol pakken bibliotheken bij het realiseren van de grote opgaven waarvoor we als maatschappij staan, zoals groeiende leesachterstanden en een steeds grotere kloof tussen de digitale haves en have nots? “

Fysieke toegang beperkt vanaf 1 januari 2020-heden, universiteit en KB
Vanaf 1 januari 2020 is de fysieke toegang voor ‘bezoekers’ bij de universiteitsbibliotheken beperkt. Studenten, docenten en onderzoekers hebben voorrang op bezoekers. Vanaf het begin van de maatregelen coronapandemie in maart 2020 is de toegang voor ‘bezoekers’ (meestal) niet meer fysiek mogelijk. Het is nog wel mogelijk om met een jaarabonnement digitaal gereserveerde boeken te lenen en die fysiek bij de afhaalbalie af te halen en retourneren. Dit is tot op heden (december 2021) nog zo.
Voor de KB geldt ongeveer hetzelfde.

Digitale toegang beperkt vanaf 1 januari 2020-heden, KB
Vanaf 1 januari 2020 heeft de KB het abonnement op de gekoppelde (juridische) database van uitgever Kluwer, een juridische kennisdatabase ‘Kluwer Navigator’, opgezegd. Dit is een van de grootste juridische databases met boeken en tijdschriften op diverse (specialistische) rechtsgebieden en analyses en commentaren van wetten en rechtspraak die niet voor een gewone burger gratis in te zien zijn.

Het gaat om essentiële (basis)kennisbronnen die vanaf 1 januari 2020 tot heden niet meer (digitaal) geraadpleegd kunnen worden.

De juridische kennisdatabase ‘Kluwer Navigator’ zou volgens de KB te weinig geraadpleegd zijn in voorgaande jaren. Het is daarbij niet duidelijk of het om een bezuinigingsmaatregel gaat van de KB of omdat de KB bijvoorbeeld (teveel) technische problemen (hogere onderhoudskosten) had met het inloggen.

Alternatief, ‘google-zoekactie’, minder betrouwbaar, of ‘niche’
Het alternatief om tegen (zeer) lage kosten toegang te krijgen tot (digitale) juridische informatie/kennisbronnen is om een zoekactie te doen met een internet zoekmachine. De zoekmachine van Google geeft de meest populaire resultaten, dat zijn vaak stukjes van artikelen of boeken of samenvattingen van o.a. de (groep a) Rijksoverheid, lagere overheden, de rechtspraak(.nl) en (groep b) websites van juridische (zakelijke) dienstverleners.

Informatie groep (a): Rijksoverheid(sinstellingen), lagere overheden, rechtspraak.nl, etc.
De informatie op websites van groep (a) is het meest betrouwbaar, vaak gaat het om algemene informatie die met linkjes naar meer en meer complexere informatie leidt. In de websites zelf zit vaak ook een zoekmachine en een website-overzicht.
De website van rechtspraak.nl geeft zowel algemene (nieuws)informatie en een algemene (en verfijnde) zoekmachine in gepubliceerde uitspraken. Hoewel er wel steeds meer uitspraken gepubliceerd worden, zijn niet alle uitspraken gepubliceerd.

Informatie groep (b): website juridische dienstverleners
De informatie op websites van groep (b), websites van juridische dienstverleners, is minder betrouwbaar voor een (mindervermogende) burger. Dit omdat het bijna altijd om specialistisch informatie (‘niche’) gaat die summier wordt beschreven terwijl dat het in detail essentiële informatie (basiskennis) mist.
Ook presenteren dergelijke dienstverleners graag hun ‘informatie’ zodanig beperkt dat hun dienstverlening (tegen betaling) noodzakelijk maakt. Bovendien proberen zij zich (logischerwijs) te onderscheiden van hun concurrenten (om klanten te trekken) door artikelen of blogs te publiceren waarin afgeweken wordt van zogenaamde ‘vaste rechtspraak’ en juridische leerstukken.
Dat is aan de ene kant goed omdat dat in het voordeel kan zijn van bepaalde rechtsontwikkelingen die maatschappelijk gewenst zijn.
Maar het kan nadelig zijn voor (mindervermogende) burgers die noodgedwongen, wegens financiele redenen en/of juridische problemen, op internet moeten zoeken naar basiskennis van een bepaald onderwerp en enkel na zeer lange en moeizame zoektochten misschien op een stukje essentiële basiskennis stuiten en ‘niche’ informatie.

Samenvatting

Voor een gewone (mindervermogende) burger is de toegang tot juridische (digitale) essentiële kennisbronnen beperkt. Er is enkel gratis fysiek toegang met een ‘dagpas/servicepas’ mogelijk bij een universiteitsbibliotheek of bij de KB tot boeken en tijdschriften. Een dagpas geeft meestal ook beperkt toegang tot bepaalde juridische digitale databanken.

Universiteitsbibliotheken, faculteit rechten
Bij universiteitsbibliotheken met een faculteit rechten kan een ‘mindervermogende bezoeker’ met een jaarabonnement tegen hoge kosten en beperkt toegang bieden tot voornamelijk digitale bronnen die per 1 januari 2020 slechts op afstand b.v. vanuit huis toegankelijk zijn. Het afhalen en retourneren van fysieke boeken en artikelen is beperkt mogelijk.

Koninklijke bibliotheek (KB), beperkter
Bij de KB kan een ‘mindervermogende bezoeker’ met een jaarabonnement tegen lage kosten maar ook beperkt toegang bieden tot voornamelijk digitale bronnen die per 1 januari 2020 beperkter zijn dan bij universiteiten. Het abonnement voor de zeer omvangrijke juridische kennisdatabanken van uitgever Kluwer den ‘Kluwer Navigator’ is per 1 januari 2020 opgeheven.
Het afhalen en retourneren van fysieke boeken en artikelen is beperkter mogelijk dan bij universiteiten.

Conclusie en aanbevelingen, toegang (weer) inclusiever maken

Het is voor gewone burgers die mindervermogend van belang dat zij tegen (zeer) lage kosten en/of gratis toegang hebben tot bepaalde essentiële juridische kennisbronnen.

Een democratische rechtstaat dient als onderdeel van een democratische samenleving dient haar (mindervermogende) burgers deel te laten nemen aan het vergaren van juridische kennis en informatie. Immers, wordt van alle burgers verwacht dat zij het Nederlands recht kennen. Dat maakt dat zij zowel behoren te weten wat hun plichten zijn als wat hun rechten zijn.

Die inclusie begint met het bieden van nagenoeg gratis toegang tot betrouwbare en essentiële digitale juridische kennisbronnen voor gewone burgers, en eindigt met het opzeggen van abonnementen zoals die van ‘Kluwer Navigator’ en andere beperkingen van (digitale) toegang.
Wat overblijft is een lange moeizame google-zoekactie die naar enkel summiere of juist te complexe informatie (niet per sé kennis) leidt, en/of informatie op websites van juridische dienstverleners die vaak ‘niche’ is en mogelijk (veel) minder betrouwbaar.

Recent blijkt dat ook sociaal advocaten worstelen met de kosten voor toegang tot juridische kennis.

 

Recente ontwikkelingen

Klacht sociaal advocaten, kosten toegang juridische kennis

Uit het bericht van 10 februari 2023 van het FD 'Sociale advocatuur in het nauw: 'Ik moest me in de schulden steken om mensen te kunnen helpen', blijkt dat toegevoegde advocaten sociaal domein niet alleen extra inkomen nodig hebben. Er wordt gepleit voor vernieuwing van het vak wegens gebrek aan budget daarvoor. De accenten moeten daarbij komen te liggen op digitalisering, opzetten van databases, uitwisselen van (juridische) kennis en het delen van ervaringen.

De langverwachte verbeterplannen sociale advocatuur stellen beroepsgroep teleur. De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) en de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), vinden dat de uitwerking van de plannen teveel naar voren worden geschoven, en er meer geld moet komen om de kosten van toegang tot juridische kennisbronnen te dekken. Het aantal sociaal advocaten daalt (februari 2023) nog steeds. Men vindt dat de overheid de verantwoordelijkheid teveel afschuift op de commerciële kantoren, die zouden meer moeten samenwerken b.v. door het oprichten van een (kennis)fonds. Gepleit wordt daarom voor meer samenwerking tussen rechterlijke macht en sociale advocatuur die meer met elkaar overeenkomen, en die de onafhankelijkheid van rechters niet hoeft aan te tasten.

In mei 2023 heeft minister Weerwind een interview gegeven in de Volkrant waarin hij heeft gezegd zich als minister te willen inzetten voor gelijke toegang tot het recht, vooral voor mensen met lagere inkomens wil hij de sociale rechtsbijstand uitbreiden en het rechtssysteem toegankelijker maken. Hij benadrukt het belang van het individu in plaats van het systeem en instituten en wil overjuridisering tegengaan. Daarmee zet hij het beleid van zijn voorganger Sander Dekker (VVD) om te bezuinigen op de sociale advocatuur niet voort. Hij is het oneens met commerciële bijdragen doen aan de sociale rechtsbijstand, in plaats daarvan stelt hij voor om faciliteiten te delen zoals bibliotheken, personeel en IT-systemen. Verder maakt hij zich zorgen over schuldenproblematiek en wil dat aanpakken, en jeugdbescherming en de transgenderwet.

In juni 2023 is het kabinet echter gevallen, waarbij gevreesd wordt voor een lange periode van politieke onzekerheid.

Summary and conclusion in English

The article discusses the accessibility of legal knowledge resources for ordinary citizens, particularly those with lower incomes. University libraries offer limited physical and digital access with a day pass. Borrowing is only possible with an expensive subscription.

The National Library of the Netherlands (KB) also offers limited physical and digital access. A digital subscription is cheaper than at the university. As of 2020, the KB has cancelled its subscription to the Kluwer Navigator legal database. This significantly limits digital access.

An alternative is to search online, but this often results in incomplete or overly specific information.

The conclusion is that access for those with lower incomes is too limited. There is a plea for more inclusive and cheaper access.

Even social lawyers have too little budget for access to legal knowledge resources. There is a call for the restoration of access so that knowledge of the law is accessible to every citizen. This is part of a democratic rule of law.

Gerelateerde nieuwsberichten

Bibliotheek gratis voor iedereen onder 18 jaar

Nieuwsbericht | 22-02-2022 | 14:00

Vanaf 1 juli 2022 kan iedereen onder de 18 jaar in heel Nederland – dus ook op de BES-eilanden – gratis lid worden van de bibliotheek. De Eerste Kamer is vandaag akkoord gegaan met dit voorstel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

In de ‘Bibliotheekwet’ staat nu nog dat gemeenten een bijdrage kunnen vragen aan leden onder de 18 jaar. Het bedrag mag dan maximaal de helft zijn van wat een volwassene betaalt.

Staatssecretaris Günay Uslu (Media en Cultuur): “Voor jonge mensen mogen kosten geen drempel zijn om naar de bibliotheek te gaan. Uit onze evaluatie van de Bibliotheekwet blijkt echter dat deze bibliotheken minder leden onder de 18 trekken. En dat terwijl we het lezen onder de jeugd juist willen stimuleren. Met deze wetswijziging kunnen alle jonge mensen vanaf 1 juli kosteloos gebruikmaken van alles wat de bibliotheek ze fysiek en online te bieden heeft: van boeken tot muziek, en van cursussen volgen tot andere jonge mensen ontmoeten.”

Meer geld voor gemeentelijke bibliotheken 2023-2025

Mediabericht | 4 november 2022

Vanaf 1 januari 2023 krijgen gemeenten miljoenen euro's extra om een fysieke bibliotheek voor iedereen te faciliteren. In de afgelopen 10 jaar is er daarop veel bezuinigd waardoor tientallen lokale bibliotheken zijn verdwenen en 2 van de 3 huidige bibliotheken met geldtekorten kampt. Zie daarvoor het artikel van 4 november 2022 in het NRC Handelsblad, 'Miljoenen euro’s extra naar gemeenten om bibliotheken voor iedereen bereikbaar te houden'.

Verwijzingen, bronnen, links

Een ieder wordt geacht de wet te kennen, Willem F. Korthals Altes, Senior rechter rechtbank Amsterdam. Weblink: http://ivorentoga.nl/archieven/4398

"'Ieder wordt geacht de wet te kennen', maar deze regel gaat niet altijd op”. Weblink:
https://www.ru.nl/cpo/verderdenken/columns/ieder-geacht-wet-kennen-regel-gaat/

Prinses Laurentien: ‘Mijn droom is dat iedereen zegt: wij kunnen niet zonder de bibliotheek’. Weblink: https://www.kb.nl/nieuws/2021/prinses-laurentien-mijn-droom-is-dat-iedereen-zegt-wij-kunnen-niet-zonder-de-bibliotheek

Gratis toegang bibliotheek onder 18 jaar vanaf 1 juli 2022. Weblink: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/02/22/bibliotheek-gratis-voor-iedereen-onder-18-jaar

Open Access project: https://www.openaccess.nl/

Academia Edu: https://www.academia.edu/

Universiteit Tilburg, InfoSkills @ TiU, Kluwer Navigator. Weblink:
https://libguides.uvt.nl/infoskills-rechtswetenschappen/kluwer-navigator

Toegang Koninklijke Bibliotheek Den Haag (KB):

Digitale bronnen, Databanken, catalogi en websites geselecteerd door de KB, Rechten. Weblink: https://www.kb.nl/digitale-bronnen?f%5B%5D=field_thema_s:667

https://www.kb.nl/updates-digitale-diensten

Tijdelijke subsidieregels Digitale Inclusie 2019–2021 Koninklijke Bibliotheek, [Regeling vervalt per 01-01-2023.] Geldend van 30-10-2021 t/m heden. Website: https://wetten.overheid.nl/BWBR0042443/2021-10-30

HeinOnline-bronnen, EBESCO, De databanken van HeinOnline bevatten historische juridische informatie en overheidsdocumenten, inclusief werken van enkele van de grootste gedachteleiders uit de juridische geschiedenis, het volledige Congressional Record, Federal Register en Code of Federal Regulations, een complete databank gewijd aan grondwetten en nog veel meer. Weblink: https://www.ebsco.com/nl-nl/producten/onderzoeksdatabanken/heinonline
https://www.ebsco.com/nl-nl/producten/onderzoeksdatabanken/legal-source
https://www.ebsco.com/nl-nl/products/research-databases?f%5B0%255

De bibliotheek online, TijdschriftenBieb. Weblink: https://www.onlinebibliotheek.nl/nieuwe-apps/tijdschriftenbieb.html

UB Lenerspas Bibliotheek Erasmus Universiteit Rotterdam. Weblink: https://www.eur.nl/onderwijs/alumni/voordelen-voor-alumni/andere-voordelen-voor-alumni/ub-lenerspas

https://www.eur.nl/library/praktisch/diensten-voor-bezoekers

Toegang tot Bibliotheek Universiteit Leiden: Weblink: https://www.bibliotheek.universiteitleiden.nl/subject-guides/catalogus#toegang-tot-digitaal-materiaal

https://www.bibliotheek.universiteitleiden.nl/bezoek-en-gebruik/remote-access

https://www.bibliotheek.universiteitleiden.nl/subject-guides/databases#databases-zijn,welke-databases-zijn-geschikt-voor-mijn-onderzoek

Toegang tot Bibliotheek Universiteit Amsterdam: Weblink: https://uba.uva.nl/online-toegang-en-lenen/lenerspas/lenerspas.html

Toegang tot Bibliotheek Universiteit Utrecht: Weblink: https://www.uu.nl/universiteitsbibliotheek/hulp-bij-zoeken/online-toegang/online-toegang-voor-gasten

Toegang Bibliotheek Vrije Universiteit Amsterdam: Weblink: https://vu.nl/nl/over-de-vu/diensten/universiteitsbibliotheek
https://vu.nl/nl/over-de-vu/meer-over/it-voorzieningen

Toegang Bibliotheek Universiteit Groningen: https://www.rug.nl/library/borrowing/access-and-librarycard
https://www.rug.nl/library/support/user-groups/walk-in-users/

Toegang Bibliotheek Radboud Universiteit: Weblink: https://www.ru.nl/ubn/diensten/lenen/lenerspas/
https://www.ru.nl/ubn/diensten/studie/toegang-digitale-bibliotheek/

Toegang Bibliotheek Universiteit Maastricht (betaald): https://library.maastrichtuniversity.nl/services/librarycard-membership/

Toegang Bibliotheek Universiteit Tilburg. (betaald): Weblink: https://www.tilburguniversity.edu/nl/campus/universiteitsbibliotheek/lidmaatschap/lenerskaart

Wolters Kluwer: https://www.wolterskluwer.com/nl-nl/solutions

Zie het artikel van 10 februari 2023 in het Financieel Dagblad, ‘Sociale advocatuur in het nauw: 'Ik moest me in de schulden steken om mensen te kunnen helpen’, waarin o.a. is gesteld dat sociaal advocaten meer zaken dan zij aankunnen moeten aannemen of geld moeten lenen om financieel rond te komen. Het aantal sociaal advocaten neemt af door vergrijzing en gebrek aan nieuwe jonge instroom. Na de toeslagenaffaire is er (incidenteel) wel wat meer subsidie bijgekomen maar dat valt weg tegen vanwege o.a. hoge kosten en door inflatie en de energiecrisis. Er zijn structurele maatregelen nodig, hogere vergoeding, digitalisering, verbeterde toegang tot juridische kennis, en samenwerking met Raad voor de Rechtsbijstand en/of commerciële advocatuur. Met weblink: https://fd.nl/economie/1464561/sociale-advocatuur-in-het-nauw-ik-moest-me-in-de-schulden-steken-om-mensen-te-kunnen-helpen

Zie het artikel van 7 juli 2023 in het FD, ‘Val van kabinet luidt lange periode van politieke onzekerheid in’, waarin o.a. is gesteld dat het kabinet Rutte IV is gevallen na onenigheid over het asielbeleid. De coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie konden het niet eens worden over maatregelen om de asielinstroom te beperken. De VVD wilde vergaande maatregelen, zoals het tijdelijk stopzetten van gezinshereniging voor bepaalde asielzoekers. D66 en ChristenUnie vonden dit niet humanitair. Er lag nog een compromisvoorstel op tafel om gezinshereniging alleen te stoppen als de opvang vol is, maar ook dit haalde het niet. Dit betekent het einde van het kabinet Rutte IV, amper 1,5 jaar na de beëdiging. Er moeten nu nieuwe verkiezingen komen, waarschijnlijk in het najaar. De formatie zal opnieuw lang gaan duren. In de peilingen staan vooral D66 en CDA slecht. Nieuwkomer BBB van Caroline van der Plas lijkt de grote winnaar te worden als ze de winst van de Statenverkiezingen weet vast te houden. Dit brengt een lange periode van politieke onzekerheid en instabiliteit met zich mee. Het kabinet begon nog vol ambities, maar de asielcrisis bleek de genadeklap. Met weblink: <https://fd.nl/politiek/1481550/kabinet-valt-na-ruzie-over-opvang-asielzoekers>