Tijdelijk Noodfonds Energie, geldfit-wijzer, te ingewikkeld, te onduidelijk, en andere regelingen

-

 

 

 


Laatste update 27 oktober 2023

Dit artikel gaat over het Tijdelijk Noodfonds Energie, bedoeld voor burgers die de hoge energiekosten tussen oktober 2022 en maart 2023 niet (meer) konden betalen, en welk effect dat heeft gehad. Verder wordt kort op andere mogelijkheden dan het TNE, energietoeslag e.d. gewezen, en kritiek daarop.

Inhoudsopgave:

Inleiding

Een aantal energieleveranciers, Eneco, Essent, Greenchoice en Vattenfall, hebben hebben met het SchuldenlabNL, de Nederlandse Schuldhulproute  hebben in 2022 gezocht naar een oplossing voor de hoge energieprijzen. Er is in maart 2022 een actieplan opgesteld met de bedoeling dat huishoudens financieel niet (verder) in de schulden zouden raken. Daarna is een Tijdelijk Noodfonds Energie vanaf  februari 2023 in samenwerking met de rijksoverheid opengesteld voor burgers met een laag (midden)inkomen om te helpen met het betalen van hun hoge energierekening van de maanden oktober 2022 t/m december 2022 en januari 2023 t/m maart 2023.1  De aanvraag liep van februari t/m april 2023 en is 2 maal verlengd vanwege diverse perikelen tot 12:00 op 5 mei 2023. Burgers die een aanvraag wilden doen, moesten eerst de ‘Energieroute van Geldfit’2 invullen, een soort gids die moest helpen met tips om te besparen en waarbij ook een overzicht van organisaties is gegeven, b.v. een gemeente (bijzondere bijstand), die kunnen helpen. In de geldfit-wijzer moesten o.a. de termijnbedragen van de energieleverancier van de betreffende maanden en een eventuele afbetalingsregeling worden ingevuld naast het maandelijks bruto-inkomen (inclusief vakantiegeld). Het Noodfonds bestond uit 50 miljoen euro, dat met eenzelfde bedrag door de rijksoverheid zou worden aangevuld, en het had een ANBI-status (met fiscale voordelen).  

Aanvraag te ingewikkeld, klachten toegankelijkheid, IT-problemen?

Vanaf februari 2023 bleek dat aanvraag voor het Noodfonds ’te ingewikkeld’ was. Bij de ouderenbond (ANBO) kwamen veel klachten binnen dat de aanvraag enkel online mogelijk was, terwijl veel ouderen niet beschikken over de vaardigheid daarvoor en ook geen e-mailadres hebben. Daardoor moesten zij het e-mailadres van een ander opgeven wat volgens de ANBO fraude-en privacygevoelig is. Ook niet digibeten hadden problemen met de aanvraag. Opvallend genoeg kon enkel via een app op een tamelijk nieuwe smartphone een aanvraag ingediend worden, terwijl in elk geval mensen met een laag inkomen zelden geld hebben voor een smartphone niet ouder dan 4 jaar (2019).3  

 

Noodfonds energie: voor mensen met een hippe smartphone, die verstand hebben van computers en formulieren, en regelingen, en die wijs kunnen worden van de geldfitwijzeren andere regelingen

Later is er ook een app gemaakt die op een PC gedownload kon worden. Maar daarmee was de aanvraagprocedure zelf nog steeds te ingewikkeld en ook onduidelijk.4 Opvallend is verder dat het onderzoeksbureau ABF Research op verzoek van de NOS berekent heeft dat als zo’n 300.000 huishoudens geld uit het fonds zouden aanvragen – het ingeschatte aantal mensen –  dat er wel meer dan 100 miljoen euro nodig zou zijn.

Volgens de NOS zou een woordvoerder van energiemaatschappij Eneco en enkele anderen zich maximaal inspannen om nog andere fondsdonoren te vinden als zou blijken dat 50 miljoen euro niet genoeg zou zijn. Opvallend is daarbij dat Eneco volgens de NOS toegezegd heeft eventueel een extra bijdrage uit de eigen portemonee te doen, maar dat het (in februari 2022) te vroeg was om dat al aan te kondigen of te bevestigen. Verder zouden Greenchoice en Vattenfall ‘meedenken’ daarover en Essent kon nog geen reactie geven.

Geldfit-wijzer, termijnbedrag opgeven in plaats van werkelijke kosten?

Opvallend is echter dat in de geldfit-wijzer, de voor de aanvraag Noodfonds Energie verplicht te volgen route waarna een e-mail gestuurd wordt met activatielink,  moet aangegeven worden wat het termijnbedrag is van oktober t/m december 2022 en januari t/m maart 2023. Dit terwijl de werkelijke kosten uiteraard veelal hoger zullen liggen, en in elk geval de werkelijke kosten van 2022 vanaf februari 2023 al bekend zouden moeten zijn, b.v. via de jaarafrekening 2022. De werkelijke kosten zijn overigens veelal ook wel snel bekend, zeker als mensen een ‘slimme meter’ hebben. Overigens kunnen de verbruikte energiegegevens meestal na enkele dagen ook al ‘afgelezen’ door een energieleverancier (op afstand) worden bepaald. Nog afgezien van het feit, dat het wel redelijk zou zijn geweest, gezien de beging 2022 al te verwachten hoge energieprijzen, als energieleveranciers ervoor hadden gezorgd dat klanten zelf maandelijks het energieverbruik hadden kunnen doorgeven, of daarover op zijn minst hadden nagedacht hoe dat te faciliteren.

Noodfonds Energie, wel werkelijke kosten opgeven, hoogste bedrag, of toch weer termijnbedrag?

Op de website van het Tijdelijk Noodfonds Energie zelf, staat opvallend genoeg bij ‘meestgestelde vragen – Energie’ dat als de werkelijke kosten van de maanden oktober t/m december 2022 bekend zijn, dat niet het termijnbedrag maar de werkelijke kosten, de werkelijk betaalde bedragen, ingevuld mogen worden. En dat daarbij gekozen mag worden voor het hoogste betaalde bedrag van die maanden. Hetzelfde geldt voor de maanden januari t/m maart 2023, ook a Verderop staat dan weer dat de energieleverancier (b.v. Eneco) enkel het termijnbedrag aan het Noodfonds stuurt, en dat maakt het allemaal zeer onduidelijk of het nu om het termijnbedrag gaat of om de werkelijke kosten. Immers, het Noodfonds wijst hier zelf weer op de hoogst gemaakte werkelijke kosten!

Onduidelijk afwijzing aanvraag o.b.v. termijnbedrag zonder werkelijke kosten, afbetalingsregeling

Vervolgens kan de aanvraag worden afgewezen, waarbij het niet duidelijk is of het Noodfonds nu enkel is uitgegaan van de termijnbedragen die de energieleverancier heeft doorgestuurd. De werkelijke bedragen die bij de energieleverancier bekend zijn worden niet genoemd en ook niet of er een betaalregeling is.

Er kan overigens geen bezwaar gemaakt worden, omdat het om een privaatrechtelijke regeling (overeenkomst) gaat. Wel staat op de website van het Noodfonds onder ‘meestgestelde vragen’ dat een e-maibericht gestuurd kan worden met het verzoek om ’de berekening’ te controleren, maar dat zal toch niet baten als het Noodfonds ook niet over de werkelijke kosten en het bedrag (en duur) van nabetalingsregeling beschikt. Als het Noodfonds dan weer enkel uitgaat van de termijnbedragen dan zal ‘de berekening’ in stand blijven en de afwijzing ook.

Dan zou KBO Brabant die eerder al fel protesteerde eerder tegen de opzet van het Noodfonds van energiebedrijven wel eens gelijk kunen krijgen met hun uitspraak ,,Je zou bijna het idee krijgen dat ze geen aanvragen wíllen.”. Hoewel die kritiek aanvankelijk sloeg op het feit dat de aanvraag veel te ingewikkeld was.

Fonds nauwelijks gebruikt, minder dan 100.000,– aanvragen?

In maart 2023 bleek dat er maar 27.000 aanvragen zijn gedaan, inmiddels zijn die tot aan de verlengde sluitingsdatum toegenomen maar toch minder dan 100.000. Terwijl verwacht was dat het om 300.000 aanvragen zou moeten gaan. Het fonds met 50 miljoen euro is nauwelijks gebruikt. Het is echter zeer de vraag of dat komt doordat er niet meer mensen waren die het geld nodig hadden.

Er zijn uiteindelijk 165.000 aanvragen gedaan na de sluiting van het Noodfonds zijn 56.000 aanvragen goedgekeurd, 48.000 aanvragen afgewezen en 61.000 aanvragen zijn nog in behandeling. In totaal hebben huishoudens via deze laatste voorziening voor 14 miljoen euro aan mogelijke aanvullende ondersteuning gevonden. Dat is minder dan de helft van de verwachte steun die in het fonds is gestort namelijk tussen de 40 en 50 miljoen. Ook hebben 94.000 mensen andere hulp gevonden, bij besparen van energie en bij hun geldzorgen.5

Andere mogelijkheden dan TNE, energietoesslag, en nieuwe ontwikkelingen

Om energiekosten te besparen kunnen de tips van geldfitwijzer bekeken worden. In 2022 verstrekten gemeenten een ‘Energiebox’  waarmee op laagdrempelige manier mensen zelf zonder (hoge) kosten op een makkelijke manier konden besparen op energie. In enkele gemeenten loopt deze regeling nog.

Er is wel kritiek op de aanpak van energiearmoede omdat de financiele compensaties het probleem op de lange termijn niet zouden oplossen. Men vindt dat er een bindende nationale doelstelling moet komen om de energiearmoede in 2030 naar nul te laten dalen of naar het niveau van voor de energiecrisis in 2021. Gesteld is dat het Rijk 1/2 miljard aan gemeenten heeft gegeven zonder na te gaan of er wel voldoende kennis en organisatie voor was. Nu blijkt dat er bij gemeenten daardoor na 2 jaar bij gemeenten ruim 300 miljoen aan energiehulp is blijven liggen. Gesteld wordt dat de energierekening van 1 miljoen woningen jaarlijks met 1100 euro verlaagd had kunnen worden als de de begrote 11 miljard compensatie gebruikt was voor verduurzaming ervan. Men wil meer inzetten op de aanpak via woningcorporaties, het werken met efficiënte standaardpakketten.6

Via de ‘geldfitwijzer‘ kunnen mensen ook informatie over andere mogelijkheden voor het betalen van hoge energiekosten raadplegen. Voor mensen met een laag inkomen of uitkering is het onder bijzonder dringende omstandigheden eventueel mogelijk, dat als de energietoeslag opgebruikt is. Dit kan soms ook als de energietoeslag al opgebruikt is. Vraag naar de mogelijkheden voor woonkostentoeslag of individuele bijzondere bijstand voor extra energiekosten bij uw gemeente, b.v. bij een gemeenteloket, of buurthuis, wijkcentrum, Huis van de Wijk, vrijwilligersorganisatie, enz.

Dit kan van belang zijn als de energiecrisis aanhoudt of als er een nieuwe energiecrisis ontstaat door b.v. oorlogsconflicten in het Midden-Oosten7 of andere onzekerheden die de prijs voor gas omhoog drijven.

Verwijzingen, bronnen en links

  • 1
    Zie verder het bericht van 7 februari 2023 van de rijksoverheid van ‘Tijdelijk Noodfonds Energie biedt steun aan kwetsbare huishoudens‘.
  • 2
    Zie de website van geldfit-wijzer over het Tijdelijk Noodfonds Energie: <https://geldfit.nl/tijdelijk-noodfonds-energie/>
  • 3
    Zie het artikel van 8 februari van de NOS, ‘Klachten over ingewikkelde aanvraag noodfonds energie, ‘echt aanfluiting’, waarin o.a. gesteld is door de ouderenbond (ANBO) aanvraag die enkel online met een smartphone van niet ouder van 4 jaar mogelijk was, ontoegankelijk is voor ouderen, onveilig en privacygevoelig doordat zij bij gebrek aan een e-mailadres een ander adres op moesten geven. Verder bleken er nog IT-fouten te zijn waardoor de aanvraag afbrak, en was ook de aanvraag zelf  ’te ingewikkeld’. Met weblink: <https://nos.nl/artikel/2462976-klachten-over-ingewikkelde-aanvraag-noodfonds-energie-echt-aanfluiting>
  • 4
    Zie het artikel van 2 maart 2023 in het AD, ‘Nederlanders die energiesteun hard nodig hebben in de stress: aanvraag te ingewikkeld’, waarin o.a. is gesteld dat bewindvoerders zien dat bij sommige mensen de aanvraag mislukt. Met website: <https://www.ad.nl/binnenland/nederlanders-die-energiesteun-hard-nodig-hebben-in-de-stress-aanvraag-te-ingewikkeld~ac1ece8e/>, en Zie het artikel van 17 februari 2023 in het ED, ‘Helmond en Eindhoven schieten digibeten te hulp; KBO verbijsterd over introductie nieuw Noodfonds’, waarin o.a. is gesteld dat de aanvraag Noodfonds Energie te ingewikkeld is en het KBO gesteld heeft dat het lijkt of men aanvragen wil ontmoedigen. Met weblink: <https://www.ed.nl/helmond/helmond-en-eindhoven-schieten-digibeten-te-hulp-kbo-verbijsterd-over-introductie-nieuw-noodfonds~a587a4371/>
  • 5
    Zie het bericht van 5 mei 2023 van het TNE, ‘Eindstand Tijdelijk Noodfonds Energie: 165.000 aanvragen, Het Tijdelijk Noodfonds Energie is gesloten voor nieuwe aanvragen volgens afspraken met de rijksoverheid en energieleveranciers. Tijdens de openstelling van het fonds zijn er iets meer dan 165.000 aanvragen ingediend, waarvan 56.000 zijn goedgekeurd, 48.000 zijn afgewezen en 61.000 nog in behandeling zijn. Goedgekeurde aanvragen ontvangen gemiddeld 150 euro per maand aan steun. Het Noodfonds verwacht tussen de 40 en 50 miljoen euro aan steun uit te keren aan de goedgekeurde aanvragen. Mensen die nog in behandeling zijn, ontvangen updates via het opgegeven e-mailadres. Het fonds heeft ook verwezen naar andere bronnen van hulp en ondersteuning, zoals Geldfit en De Voorzieningenwijzer. Met weblink: <https://www.noodfondsenergie.nl/news#eindstand-sluiting>
  • 6
    Zie het artikel van 18 oktober 2023 in Trouw, ‘OpinieVerduurzaming. Stop met pleisters plakken tegen energie-armoede, kom met coherent beleid’, door Roebyem Anders en Olof van der Gaag. Korte termijn oplossingen met financiële compensaties lost het probleem van energiearmoede op langere termijn niet op. In 2023 jaar alleen al is zes miljard euro besteed aan energieprijsplafonds en compensaties. Het nieuwe kabinet moet een bindende nationale doelstelling formuleren om energiearmoede in 2030 tegen nul of op voor-crisisniveau terug te brengen. Dit zorgt voor structuur en coördinatie in de aanpak en voorkomt versnippering. Er is door het Rijk een half miljard naar 342 gemeenten geschoven zonder te onderzoeken of deze de kennis en capaciteit hebben om eerste hulp te bieden bij energiearmoede. Daardoor zit er na 2 jaar bij gemeenten nog steeds ruim driehonderd miljoen in de pot en die de energiehulp lastig georganiseerd zouden krijgen. Met de 11 miljard begrote compensatie hadden op de lange termijn 1 miljoen woningen verduurzaamd kunnen worden, waardoor de energierekening jaarlijks met 1100 euro zou afnemen. Ook woningcorporaties moeten centraal staan in de aanpak, zij hebben het beste zicht op doelgroep. Grootschalige aanpak kan via contingenten met standaardpakketten werken aan efficiency. Een dergelijke doelstelling werkte wel voor kinderarmoede en kan voor energiearmoede ook de noodzakelijke impuls geven. Met weblink: <https://www.trouw.nl/opinie/stop-met-pleisters-plakken-tegen-energie-armoede-kom-met-coherent-beleid~be53787e/>
  • 7
    Zie het artikel van 13 oktober 2023 van BNR, ‘Gasprijs schiet omhoog, grote zorgen over wintervoorraad’, door Julian Verbeek. De gasprijs piekt naar het hoogste niveau sinds de zomer door zorgen over de gasvoorraden voor de winter. Een conflict in Israël zorgt ervoor dat een gasboorplatform dat levert aan Egypte stilligt. Egypte levert dit gas als LNG aan Europa. Een lek in een Russische gaspijpleiding toonde eerder al de kwetsbaarheid van de Europese gastoevoer aan. Het aanbreken van het winterseizoen leidt tot zorgen over de gastoevoer. Ook de olieprijs kan stijgen als de VS harde sancties opleggen aan Iran vanwege betrokkenheid bij Hamas. Dit kan leiden tot een tekort aan olie en een prijs van bijna 100 dollar per vat. Het conflict in Israël en de wintervoorziening zorgen voor hoge gas- en mogelijk olieprijzen door onzekerheden over de energievoorziening. Met weblink: <https://www.bnr.nl/nieuws/economie/10528026/gasprijs-schiet-omhoog-grote-zorgen-over-wintervoorraad>