Drieluik Beslissingsgedrag Sociaal Domein, Pw en daarmee verband houdende wetten/regelingen

-


Laatste update 20 november 2024

English

Inhoudsopgave:


Opzet Empirisch Onderzoek

  • Drieluik beslissingsgedrag sociaal domein, Pw en daarmee verband houdende wetten/regelingen;
  • Deels kwantitatief, deels kwalitatief

Afbakening onderzoek

  1. beslissingsgedrag lagere overheid zoals gemeente en waterschappen, en beleid, feiten en omstandigheden;
  2. beslissingsgedrag hoogopgeleide ervaren uitkeringsgerechtigde (met eigen koopwoning), feiten en omstandigheden;
  3. beslissingsgedrag rechterlijke macht (o.a. Rb, Hof, HR, CRvB, RvS), beleid, feiten en omstandigheden.

Mogelijke bijvragen onderzoek
Hieronder volgen enkele mogelijke bijvragen (niet-uitputtend) bij het empirisch onderzoek en eventuele maatschappelijke en/of juridische implicaties ervan.

  1. Bijvraag 1: analyse rechterlijk beslissingsgedrag in Pw zaken inzake passend re-integratietraject en hoogte uitkering Pw;
  2. Bijvraag 2: efficiëntie en effectiviteit (uitvoering) Pw en aanverwante wetten/regelingen waaronder de Fraudewet (Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving), besluit BBZ, wet WOZ, WMO;
  3. Bijvraag 3: efficiëntie en effectiviteit gemeentelijke experimenten en pilots, inzake uitkeringen Pw, waaronder steekproef, controlegroep, ethische verantwoording, gemeentelijk uitkeringsbeleid versus beleid rijksoverheid versus EU;
  4. Bijvraag 4: efficiëntie en effectiviteit verwerken relevante (persoons)gegevens en bewaren volgens wetten/regelingen, bewijsrecht door lagere overheden inzake uitkering WWB/Pw, WOZ;
  5. Bijvraag 5: efficiëntie en effectiviteit beslissingsgedrag uitkeringsgerechtigde en/of rechtsbescherming uitkeringsgerechtigde die als ‘leek’ zonder gespecialiseerde advocaat/jurist, en/of in meerdere of mindere mate juridisch onderlegd is op een ander rechtsgebied dan sociaal zekerheidsrecht en aanverwant rechtsgebieden, versus beslissingsgedrag en/of rechtsbescherming (sociale) advocatuur, beschikbare juridische instrumenten toereikend;
  6. Bijvraag 6: aanpassen en/of vervangen beslissingsgedrag door een computerprogramma en/of beslissings(reken)model en/of (zelflerende, digitale) algoritmen zoals chatbots, bijvoorbeeld bij (strikt) formele toepassing van wetten/regelingen/beleid, wenselijkheid ervan;
  7. Bijvraag 7: efficiëntie en effectiviteit alternatieven vormen voor beslissingsgedrag zoals t.a.v. alternatieve geschillenbeslechting.

Materiaal onderzoek, geanonimiseerd
Voor het onderzoek worden in beginsel hoofdzakelijk/uitsluitend digitaal beschikbare schriftelijke besluiten/uitspraken gebruikt en/of schriftelijke handelingen.
Indien deze stukken niet openbaar zijn gepubliceerd door de betreffende publiekelijke instelling dan worden persoonsgegevens en/of gegevens die herleidbaar zijn tot personen en/of persoonsgegevens geanonimiseerd/zwartgelakt. Dit is alleen anders als door de betreffende betrokkene/personen vooraf bij (deel)publicaties/rapportages van het onderzoek schriftelijk toestemming is gegeven.

Aanbevelingen, toekomstige ontwikkelingen
Bij voltooing van het onderzoek kunnen aanbevelingen gedaan worden inzake bijvoorbeeld verbeterpunten (uitvoering Pw), onafhankelijkheid W&I en JD, adviserende en/of keuringsartsen, rechtsbescherming onvoldoende, rigide handhaving en rechtsvinding, formele of informele rechtstoepassing, in lijn met geldend (Europees en internationaal) recht.
Verder kunnen toekomstige ontwikkelingen besproken worden b.v. inzake automatisering van beslissingen lagere overheden, rechterlijke beslissingen, e.d., met behulp van nieuwe/andere digitale observatietechnieken.

Bronnen, publicatielijst

Bronnen
Zie ‘Materiaal onderzoek, geanonimiseerd’.
Relevante literatuur

Publicatielijst
Zie o.a. omschrijving voltooid onderzoek op  <https://www.narcis.nl/research/RecordID/OND1299821/Language/nl>
Rekenen met rechtspraak. ‘Een juridisch-kwantitatief onderzoek naar WIPO domeinnaamarbitrage’
Digital Author ID: <info:eu-repo/dai/nl/298672030>
Orchid ID: <https://orcid.org/0000-0002-2360-9578>

Visser, J.A., (2009). Rekenen met rechtspraak. Een juridisch-kwantitatief onderzoek naar WIPO domeinnaamarbitrage. Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2009. ISBN: 9789058504326

Visser, J.A. (2006). Jurimetrics, Safety and Security. International Review of Law, Computer & Technology, 20 (1&2), 10 pp., 123-133.

Visser, J.A., Van Noortwijk van, C. en De Mulder R.V. (2005). Re-usable Retrieval Concepts for the Classification of Legal Documents. Proceedings of the 10th international conference on Artificial Intelligence and Law (ICAIL 2005), Gardner et al., A. (Eds.), 2 pp., 252-253, The Association for Computing Machinery (ACM): New York, ISBN: 1-59593-081-7.

Visser, J.A. (2005). Jurimetrie en veiligheid. Rijzende sterren in het veiligheidsonderzoek, Blad, J.R. (Eds.), 13 pp., 95-107, Boom Juridische Uitgevers: Den Haag, ISBN: 90-5454-602-6.

Visser, J.A. (2001). De andere kant van ecologische schade. Erasmus Universiteit Rotterdam.

Visser, J.A. (2001). Dystopische visioenen; Nanotechnologie in een risicomaatschappij. Erasmus Universiteit Rotterdam.

Visser, J.A & Koppenol-Laforce, M.E. (1999). Ontwikkelingen in het conflictenrecht inzake onrechtmatige daad. Juridisch Up to Date (22), 19-26.


Voorbehoud wijziging, correctie, aanvulling

Ondergetekende behoud zich het recht voor om wijzigingen, correcties, aanvullingen, e.d. te doen m.b.t. het empirisch onderzoek en/of het voorstel ervan zoals in dit document omschreven.

Bescherming intellectuele rechten (vooraankondiging) empirisch onderzoek


De vooraankondiging (inclusief het idee) van het empirisch onderzoek en het onderzoek zelf, de resultaten ervan en publicaties/rapportages behoren middels bescherming intellectuele rechten volgens geldend Europees en internationaal recht uitsluitend toe aan mw. J.A. Visser.
Niets daarvan (elementen los, of combinaties daarvan) mag zonder toestemming verveelvoudigd worden en/of aangewend voor (journalistiek en/of wetenschappelijk) onderzoek waarbij mw. J.A. Visser niet actief betrokken is. Bij schending hiervan is een boete van minimaal €25.000,— per schending, per instantie/persoon verschuldigd vermeerderd met de wettelijke rente tot op het daadwerkelijke moment van betaling ervan.

Alle rechten zijn aan mw. J.A. Visser voorbehouden.



J.A. Visser  

xxxx                                                                                      XXXXXXXX
xxxx
xxxx

                                                                                                            Versie 1.5 – 22 april 2023

(Versie 1.0, 20 november 2020: klik hier)


© Alle rechten voorbehouden aan rechtsbronnen.nl


Verrichtte analyses, publicaties


Recente relevante ontwikkelingen

Analoog: Gedupeerden toeslagenaffaire starten eigen onderzoek

Naar aanleiding van het stagneren van een tijdige afhandeling hersteloperatie toeslagenaffaire hebben sommige ouders de strijd tegen het ‘ongekend onrecht’ opgegeven. Andere ouders hebben daarop besloten om een eigen onderzoek1 te doen, omdat dit niet door de gevestigde wetenschappelijke orde gedaan wordt of kan worden (zonder rijkssubsidie). Zij vinden namelijk dat de overheid onvoldoende doet om hun problemen op te lossen.

Het grootste probleem is dat toegang tot informatie volledig ontbreekt. Men wil erachter komen welke (persoons)gegevens, op welke wijze, op welk moment, om welke reden, aan welke instellingen, werden verwerkt, d.w.z. opgevraagd, vastgelegd, gedeeld, en gebruikt in b.v. risico-analyses. Hoe kwamen ouders ook in beeld bij jeugdzorg, en werden zij daar ook als fraudeur gestigmatiseerd.

Met het onderzoek nemen zij de regie weer in eigen handen, nu sommige gedupeerde ouders meedoen niet meer zien zitten.

Aantal sociaal advocaten tussen 2019-2023 gehalveerd

Tussen 2019 en 2023 is het aantal sociaal advocaten in Nederland sterk afgenomen, met name in de rechtsgebieden van toeslagen, uitkeringen, huur, arbeid en familierecht.

Algemene Trends:
Het aantal sociaal advocaten daalde met 12% in totaal, met aanzienlijke dalingen in specifieke rechtsgebieden: huurrecht (-67%), arbeidsrecht (-55%) en familierecht (-26%).
Van 2019 tot 2023 zijn advocaten die minimaal tien pro-deozaken per jaar behandelen, afgenomen, van 5000 naar 4400.2 3 4 5


Oorzaken van de Daling:

  • Lage vergoedingen: De vergoedingen vanuit de overheid worden als onvoldoende beschouwd, waardoor het voor sociaal advocaten financieel moeilijk is om in hun levensonderhoud te voorzien.
  • Toenemende werkdruk: Minder advocaten betekent dat de overgebleven advocaten meer zaken moeten behandelen, wat de werkdruk verhoogt en het beroep minder aantrekkelijk maakt voor jonge advocaten.
  • Regionale tekorten: Vooral in Nijmegen en Noord-Nederland zijn er grote tekorten aan sociaal advocaten.

Gevolgen voor Rechtsbescherming:
De afname in het aantal sociaal advocaten heeft directe gevolgen voor de toegang tot juridische hulp voor kwetsbare burgers, wat hun grondrechten en bestaanszekerheid in gevaar brengt.
Het Juridisch Loket heeft een stijging van 25% in het aantal mensen met een laag inkomen dat om juridisch advies vraagt, maar kan hen steeds moeilijker doorverwijzen naar een sociaal advocaat.

Oproep tot Actie:
Eerdere parlementaire onderzoeken, onder andere naar het Toeslagenschandaal, hebben de noodzaak aangetoond om te investeren in sociale rechtsbijstand, maar er zijn nog geen concrete stappen ondernomen.

Verrichtte analyses, publicaties

Verwijzingen, bronnen, links

Verwijzingen, bronnen en links

  • 1
    Zie het artikel van 14 april 2023 in het AD, ‘Toeslagenouders starten eigen onderzoek: hoe kwamen ze in beeld bij jeugdzorg?’, waarin o.a. is gesteld dat slachtoffers van de toeslagenaffaire een eigen onderzoek beginnen, omdat zij vinden dat de overheid onvoldoende doet om hun problemen op te lossen en de hersteloperatie is vastgelopen. Het grootste probleem is dat toegang tot informatie volledig ontbreekt. Dit om er achter te komen welke (persoons)gegevens, op welke wijze, op welk moment, om welke reden, aan welke instellingen, werden verwerkt, d.w.z. opgevraagd, vastgelegd, gedeeld, en gebruikt in b.v. risico-analyses. Hoe kwamen zij ook in beeld bij jeugdzorg, en werden zij daar ook als fraudeur gestigmatiseerd. Met het onderzoek nemen zij de regie weer in eigen handen, nu sommige gedupeerde ouders meedoen niet meer zien zitten. Met weblink: https://www.ad.nl/binnenland/toeslagenouders-starten-eigen-onderzoek-hoe-kwamen-ze-in-beeld-bij-jeugdzorg~affdc589/
  • 2
    Zie het artikel van 11 november 2024 van Investico, ‘Aantal sociaal advocaten voor toeslagen-en uitkeringszaken gehalveerd’, door Charlotte Arnoldy, Bobby Uilen Or Goldenberg, Rens van der Beek, Sahra Mohamed. Het aantal sociaal advocaten dat juridische bijstand verleent in zaken over toeslagen, uitkeringen, huur en arbeidsrecht is sterk gedaald. Tussen 2019 en 2023 is het aantal sociaal advocaten dat minstens 10 zaken per jaar behandelt, met meer dan de helft afgenomen. Dit maakt het voor mensen met een laag inkomen steeds moeilijker om een sociaal advocaat te vinden. Vooral in Nijmegen en Noord-Nederland is het tekort aan sociaal advocaten groot. Verschillende oorzaken worden genoemd voor deze afname. De lage vergoedingen die sociaal advocaten krijgen, waardoor het vaak niet genoeg is om in hun levensonderhoud te voorzien. Commerciële kantoren zijn aantrekkelijker. De hoge werkdruk doordat er steeds minder sociaal advocaten zijn. Problemen als hoge reiskosten en het ontbreken van een secretariaat, vooral in landelijke gebieden. Het Juridisch Loket ziet dat het aantal mensen met een laag inkomen dat juridisch advies zoekt, afgelopen jaar met 25% is gestegen. Zij hebben steeds meer moeite om tijdig een sociaal advocaat te vinden. De Orde van Advocaten maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling, aangezien de rechtsgebieden waar het meeste wegvalt, direct raken aan de bestaanszekerheid en grondrechten van mensen. Met weblink: <https://www.platform-investico.nl/onderzoeken/aantal-sociaal-advocaten-voor-toeslagen-en-uitkeringszaken-gehalveerd>
  • 3
    Zie het artikel van 11 november 2024 in De Groene Amsterdammer, ‘Er is een problematisch tekort aan sociaal advocaten’, door Charlotte Arnoldy, Rens van der Beek, Or Goldenberg, Sahra Mohamed en Bobby Uilen. Het aantal sociaal advocaten, die mensen bijstaan in zaken tegen de overheid over toeslagen, uitkeringen, maar ook inzake huur, arbeid en familierecht, neemt fors af. Tussen 2019 en 2023 daalde het aantal sociaal advocaten met 12% in totaal, met name sterke dalingen in huurrecht (-67%), arbeidsrecht (-55%) en familierecht (-26%). Ruim een derde van Nederlanders komt in aanmerking voor gesubsidieerde rechtsbijstand, waarbij de overheid vaak de tegenpartij is. Een belangrijke oorzaak is dat het inkomen als sociaal advocaat vaak niet toereikend is om in het levensonderhoud te voorzien. De vergoedingen vanuit de overheid worden als onvoldoende beschouwd. Daarnaast neemt de werkdruk toe nu er steeds minder advocaten zijn om de zaken op te pakken. Dit maakt het vak minder aantrekkelijk, vooral voor jonge advocaten. Het tekort aan sociaal advocaten raakt volgens de Nederlandse Orde van Advocaten direct aan de grondrechten van kwetsbare burgers. Het komt erop neer dat hun rechtsbescherming in het gedrang komt. Eerdere parlementaire onderzoeken, zoals rond het Toeslagenschandaal, hebben al gewezen op de noodzaak te investeren in de sociale rechtsbijstand. Maar dit heeft nog niet tot concrete stappen geleid. Met weblink: <https://www.groene.nl/artikel/er-is-een-problematisch-tekort-aan-sociaal-advocaten>
  • 4
    Zie het artikel van 11 november 2024 in Trouw, ‘Sociaal advocaat nodig in strijd tegen overheid? Helaas, die is nauwelijks meer te vinden’, door Charlotte Arnoldy, Bobby Uilen en Stefan Keukenkamp. Het aantal sociaal advocaten die mensen bijstaan met juridische zaken over uitkeringen, toeslagen, huur, arbeid en familierecht is tussen 2019 en 2023 fors gedaald, soms met meer dan 50%. Ruim een derde van Nederlanders heeft recht op een gedeeltelijk door de overheid bekostigde sociaal advocaat, maar deze worden steeds moeilijker te vinden. De daling zorgt ervoor dat burgers met een kleine portemonnee steeds minder toegang hebben tot juridische hulp, wat grote zorgen baart bij de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA). Belangrijke oorzaken zijn de lage vergoedingen voor sociaal advocaten, waardoor dit werk niet rendabel is, en de toenemende werkdruk door het afnemende aantal advocaten. Het Juridisch Loket ziet een kwart meer mensen met een laag inkomen komen voor juridisch advies, maar heeft moeite om hen tijdig door te verwijzen naar een sociaal advocaat. De daling raakt direct aan de levensbehoeften en grondrechten van kwetsbare burgers, aldus de NOvA. De afname van rechtsbescherming baart veel zorgen. Met weblink: <https://www.trouw.nl/binnenland/sociaal-advocaat-nodig-in-strijd-tegen-overheid-helaas-die-is-nauwelijks-meer-te-vinden~b55afb1b/>
  • 5
    Zie het artikel van 11 november 2024 van NOS, ‘Aantal sociaal advocaten voor toeslagen-en uitkeringszaken gehalveerd’. Het aantal sociaal advocaten die mensen met juridische zaken over uitkeringen en toeslagen bijstaan, is tussen 2019 en 2023 sterk gedaald, met meer dan 50% in sommige rechtsgebieden. Advocaten die minstens 10 pro-deo zaken per jaar doen, zijn afgenomen van 1834 in 2019 naar 826 in 2023 in het rechtsgebied sociale voorzieningen (-55%), en van 1470 naar 699 (-52,5%) in het rechtsgebied sociale verzekeringen. Ook in andere rechtsgebieden zoals huurrecht (-67%), arbeidsrecht (-55%) en familierecht (-26%) is er een sterke daling in het aantal sociaal advocaten. Ruim een derde van Nederlanders heeft recht op een gedeeltelijk door de overheid bekostigde sociaal advocaat, maar hun aantal is gedaald van meer dan 5000 in 2019 naar ruim 4400 in 2023. De daling maakt het voor burgers met een laag inkomen moeilijker om juridische hulp te krijgen. Het Juridisch Loket ziet een kwart meer mensen met een laag inkomen komen voor juridisch advies. Belangrijke oorzaken zijn de lage vergoedingen voor sociaal advocaten en de toenemende werkdruk, waardoor het voor veel advocaten niet rendabel is om deze arbeid te verrichten. Met weblink: <https://nos.nl/artikel/2544064-aantal-sociaal-advocaten-voor-toeslagen-en-uitkeringszaken-gehalveerd>