Recht en nanotechnologie: droom of werkelijkheid?
Inleiding
Het recht is vanaf het ontstaan van de
Tien Geboden altijd in ontwikkeling geweest, wat dat betreft is er niets
nieuws onder de zon. Maar wat misschien wel nieuw is, of nog niet zo
bekend is bij de meeste mensen is dat die ontwikkeling niet alleen met
maatschappelijke en industriële bloei maar ook en volgens sommigen
voornamelijk door de ontwikkelingen in de technologie is beïnvloed.
Het zal voor de meeste bekend zijn dat
het recht naast een normaliserende en codificerende functie ook een
regulerende functie heeft. Men denke bijvoorbeeld aan wat de industriële
revolutie (in Nederland pas vanaf ongeveer 1810 - 1820) ons aan
wettelijke bescherming voor arbeiders en kinderen gebracht heeft.
Ogenschijnlijk gaat het hier om juridisch bijstellen, repareren van
enige negatieve neveneffecten van de hierboven bedoelde maatschappelijke
en industriële bloei in de 19de eeuw; bedenk echter dat deze bloei
slechts een afgeleide is van een voortschrijdende technische
ontwikkeling.
Medische wetenschap
Ook de medische wetenschap heeft tal van
nieuwe juridische puzzels opgeleverd, waardoor je je bijna afvraagt of
de kool het sop nog wel waard is. (Sop, kool? Of was het andersom? Of
iets met een kool en een geit? Waar waren we gebleven?) Natuurlijk
begint iedereen hier over abortus en euthanasie, de evidente
voorbeelden, ofschoon met name de laatste niet a priori van een
technische ontwikkeling afhankelijk is geweest (het inslaan van een
welwillende, oude, broze schedel behoort reeds millennia tot de
mogelijkheden), maar meer van haar pendant: de technische mogelijkheid
het al dan niet nog waardevolle leven schier oneindig te verlengen. Met
welk doel? Wie bepaalt dit allemaal? Wie betaalt dit allemaal? Wie gaat
erover - WIE BESLIST.... de computer wellicht, straks?
Maar wie medische ontwikkelingen zegt,
zegt ook plastische en cosmetische chirugie, privatisering,
terugtredende overheid, enorm toegenomen kosten, democratisering van de
medische stand, optimale zorg voor iedereen, medische fouten met
afschuwelijke gevolgen, gigantische schadeclaims, geheibel met
verzekeringsmaatschappijen, eeuwig durende processen. En dit moest en
moet allemaal juridisch afgepaald en geregeld worden, de kaders dienen
te worden aangegeven.
Amerikaanse toestanden
En natuurlijk heeft iedereen het altijd
over de kennelijk veel zorgen barende "AMERIKAANSE TOESTANDEN". Als we
het juridische establishment in Nederland moeten geloven is er niets
ergers dan Amerikaanse toestanden. Oorlogen, vulkaanuitbarstingen,
overstromingen verbleken, roepen slechts een gefronste wenkbrouw op,
vergeleken bij het afschuwelijk onheil dat ons vanaf de overzijde van de
Atlantische Oceaan al sinds de jaren '50 staat te wachten. De Russen?
Laat de echte legist in ons niet lachen - Donald Duck, Mac Donald's,
Paula en Monica, jury-rechtspraak, dat is pas griezelen. Wat heeft dit
allemaal met technologie te maken? Simpel, beste lezer, de techniek is
het vehikel waarop de Amerikaanse cultuur Europa binnenstormt.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog
was de technische voorsprong van de USA op het geruïneerde Europa
enorm. Deze achterstand is achteraf bezien bijzonder snel ingehaald maar
met een prijs: onmiskenbaar heeft Europa een stuk van haar eigen
cultuur en karakter verloren. Is dit erg? Is het zo erg, dat we het
Marshall-plan hadden moeten afslaan? Natuurlijk niet... Dat hoort u mij
ook niet zeggen. Sterker, u hoort mij helemaal niets zeggen; ik mag
slechts hopen dat u dit met enige zorg en interesse leest...
Computer en recht
Uiteraard moet hier ook genoemd worden
(het kon niet uitblijven) de stormachtige invloed op het gebied van
computer en recht. Hier zijn echt alle clichés van toepassing: "een
vloek en een zegen", "het twee-snijdend zwaard", "de medaille met de
achter- c.q. keerzijde" enzovoort. Ofschoon gelet op het huidige
functioneren van de rechtspraak in Nederland het idee zou kunnen
postvatten dat er in 's-lands rechtbanken nog met Commodores 64
(compleet met cassettebandjes) en Tulip 286-ers wordt gewerkt, moet
gezegd worden dat een goede en enigzins efficiënte rechtspleging zonder -
vergaande - automatisering thans ondenkbaar is geworden. Deze
ontwikkeling is trouwens - en zoals u overigens zult weten - in de
gehele samenleving zichtbaar, zowel in het bestuur als in de private
sector. De invloed hiervan op het juridische, zowel in het formele als
ook op het materiële recht, is gigantisch, enorm, kortom massive...
De juridische strijd heeft haar meest
hilarische hoogtepunt voorlopig weer bereikt met de (volgens sommigen op
de EUR reeds gestreden) slag om de juridische qualificatie van het
begrip "informatie". Is informatie een zaak? Kun je een PIN-code stelen
in de zin van de strafwet zonder je slachtoffer door hypnose of het
toebrengen van ernstig hersenletsel de code te doen vergeten?
Nanotechnologie
Een nieuwigheid dat de meeste lezers
wellicht nog niet kennen is nanotechnologie (op anatomisch precieze
schaal manipuleren van materie). Deze technologie is door Dr. K. Eric
Drexler ontwikkeld en in 1981 publiceerde hij zijn eerste proefschrift
over moleculaire nanotechnology. Hiermee heeft hij in 1991 als enige van
MIT de titel doctoraat 'op het gebied van nanotechnologie' verkregen.
Zijn eerste colleges heeft hij op Stanford University gegeven.
Een nannometer is een biljoenste van een
meter. Om een idee te geven; als je een honkbal opblaast ter grootte
van de aarde, zouden de atomen ongeveer zo groot als druiven zijn. In
één nanometer passen naast elkaar tien atomen. Met nanotechnology kan
men met behulp van alledaagse materie niet-alledaagse apparaten bouwen
met slechts één atoom.
Het op fijne schaal bouwen door materie
te manipuleren is het gevolg van de zich continu ontwikkelende
chips-industrie, biologie en chemie. Bedrijven als NanoTechnology
Development Corporation (een staatsbedrijf) en Zyvex hebben zich reeds
gespecialiseerd in het ontwikkelen van een 'Drexlerian' assembler
(gebouwd met atomen/moleculen) en beschikken over jong talent en
miljoenen dollars om het project te verwezelijken.
Biologen
Behalve de informatica leveren andere
wetenschappelijke diciplines zoals de biologie en de chemie ook een
belangrijke bijdrage aan de moleculaire nanotechnologie. Biologen weten
dat het DNA-programma van een zaadje instructies geeft aan atomische en
moleculaire manipulatoren - proteïnen, aanvankelijk lopend op opgeslagen
energie- die atomen in de directe omgeving aanzetten om kopiëen van
proteïnen en andere deeltjes te maken en energie en power up te
verzamelen voor een grotere output, met als uiteindelijke doel meer
zaadjes te maken (self-replicators). Als we het DNA zouden
reprogrammeren om de energie waarmee appels met een laagje kaneel worden
gemaakt te wijzigen, dan krijgen we microwave deserts of computers die
aan bomen groeien. Voor het geval dat incompetente studenten met deze
dicipline aan de gang gaan; het ergste wat kan gebeuren is dat de
deserts slecht smaken en de computers niet werken.
Super medicijnen
Virussen, prions, parasieten en
bacteriëen muteren continue en produceren nieuwe ziekten dat ons
immuunsysteem wel of niet zou aankunnen. In theorie, zou een nano "Cell
Sentinel" onze lichamen immuun kunnen maken tegen elk bestaand en
toekomstig besmettelijke ziekte. Stel je voor een kind dat opgroeit
zonder dat het ziek is geweest. Geen akelige inentingen meer! Geen AIDS
meer! Nooit meer griep! Nooit meer noem maar op! Toekomstmuziek?? Vang
een glimp op van deze preparaten in een artikel over "Respirocytes"
(kunstmatige rode bloedcellen) op de website van nanozine.com.
Cryonics
Dit is dus niet, zoals algemeen
aangenomen wordt, een of ander wild science fiction concept. Het is over
een periode van meer dan 20 jaar ontwikkeld door enkele zeer slimme
wetenschappers die realistische en indrukwekkende experimentele
resultaten hebben geproduceerd.
Het concept luidt als volgt: Als iemands
hart stopt met pompen, maar nog voordat de structuur van de hersenen
begint te degeneren, wordt de 'client' gekoppeld aan een hart-long
machine en druppelsgewijs geinfuseerd met 'anti-vries' en andere
cellulaire stabilatoren zodat de lichaamstemperatuur verlaagd kan worden
tot het niveau van vloeibaare nitrogene temperaturen. Op dit punt stopt
alle moleculaire verandering voor onbepaalde tijd en de client wordt
opgeslagen. Later, als nanotechnology cellreparatie apparaten
beschikbaar komen, kan de fatale ziekte die de 'dood' veroorzaakte
verholpen worden, het ant-vries verwijdert worden, en de client is
opgewarmd levend en gezond terug.
Geld in een Nanotech toekomst
Zal ons oude concept van geld nog geldig
zijn in een volwassen nanotehcnologische industriele toemkomst? Als
iedereen de computer om self-assembling consumptie goederen kan vragen,
die s'nachts gemaakt zijn in een hoekje van de garage van materiaal dat
gratis uit de atmosfeer geplukt is, waar past dan het concept van geld?
De mensheid heeft duizenden jaren
geleefd met het concept valuta. Toen werd de Touch Stone ontdekt in het
Midden Oosten en kon de zuiverheid van goud vastgesteldt worden. Goud
heeft de handel gekoesterd en geleid tot het uitvinden van papieren geld
door de Chinezen. Vandaag is bijna iedereen afhankelijk van financiële
instituten die in de waardepapieren handelen.
Consumptie goederen afkomstig van
self-assemblers kunnen niet slijten omdat de atomen bijna
onvernietigbaar zijn en totaal recycleerbaar. Productie zal buiten
software ontwikkeling erg weinig menselijke arbeid behoeven. Hoe zal ons
concept over geld zich ontwikkelen?
Verschuivende economische verhoudingen
Op de eerste dag dat een nano
self-reproducing robot (en zijn triljoen afstammelingen) arriveert, zal
elk oude produktieproces en al de nodige arbeiders niet meer nodig zijn.
Dus, industrieelen, fabrikanten, opgelet! Lange termijn planning krijgt
een heel nieuwe betekenis gedurende een industriele revolutie!
Wat voor soort banen hebben we nodig in
een toekomst met nanotechnologie? Tja, er is één beroep met een wel heel
zonnige toekomst! Systeem programmeren. In de nanotechnologische
wereld, is bijna alles gemaakt van slimme materialen gerunt door hopen
microscopische computers die software nodig hebben. Alles, ik zei alles,
zal afhankelijk zijn van software. Jij, de programmeur, zal meer
gevraagd worden dan men zich vandaag de dag kan voorstellen. Dit is
waarlijk een van de weinige beroepen waarvoor betaald moet worden, maar
waarmee?
Andere beroepen zullen steeds nodig
zijn. Nanotechnologisch onderzoek zal voortschrijden en vorderingen in
wetenschappen zullen meer onderzoeksmogelijkheden creëeren. Het
herbouwen van de het ecologisch systeem zal geologen, archeologen, en
ecologen behoeven. Het zal wemelen van de creativiteit en
zelfverwerkelijking. Kunst, muziek, literatuur, al die puur menselijke
dingen zullen bloeien. Degene die anderen helpen kunnen ook rekenen op
een soort vast werk. Op het gebied van pyschiatrie, pyschologie, en
sociologie zal men over compleet nieuwe applicaties beschikken.
Met de geschiedenis als gids, zullen meer mogelijkheden beschikbaar zijn met nanotechnologie.
Internationale verhoudingen in een post-nanotechnologische wereld
Na het lezen van 'geld in een toekomst
met nanotech', kan men concluderen dat de nationale schuld van alle
naties weinig of geen betekenis meer heeft. Bedenk dit:
we zijn in10 jaar naar de maan gevlogen
ieder land met een 'nano' assembler en
de juiste software kan elk comsumptiegoed maken wat gebeurt er met een
megafabrikant/exporteur als Japan?
Olie wordt praktisch waardeloos, hoe zit het dan met OPEC?
Diamand, goud en ander materiaal kan gemakkelijk aan de zee worden ontleend; hoe zal Zuid-Afrika reageren?
lllegale contrabande kan thuis door
dezelfde same machine gemaakt worden die je lunch en je cappuccino
maakt; wat gebeurt er met de ziljoen dollar internationale ondergrondse
(zwarte markt) economie
hoe zit het met al die rechtssystemen in de wereld en hun ziljoen dollar vertegenwoordigers van rechtshandhaving?
etc, etc, etc.
Hoe zit het met wereldveiligheid?
Atomische wapens zullen er nog zijn, maar nanotechnologie zal ons nog
grotere vernietigende mogelijkheden geven. Waar zal in de toekomst het
zwaartepunt van macht liggen?
Voeg hieraantoe de mogelijkheid van
terraforming met behulp van nanotechnologie en migratie van mensen naar
voorheen onleefbare gebieden is mogelijk. Om nog maar te zwijgen over
kolonisatie van andere planeten, waar verklaringen van soevereiniteit
afgdwongen kunnen worden die zullen leiden tot onafhankelijke 'ruimte'
staten. Hoe gaan we die verhoudingen met de aardse regeringen
structureren.
Je kunt er zeker van zijn dat met de
komst van de eerste nano assembler binnen 10 jaar meer dan 1
internationale grens, opnieuw vastgelelgd zal moeten worden.
Wanneer beschikken we over nanotechnologie?
Het gaat dus met name om
self-replicating nanonites, en de nonself-replicating afstammelingen.
Alles kan volgens deze chemische engeneering techniek gekopieerd worden.
Het enige wat men hoeft te doen is de stof analyseren met behulp van
software en kopieeren maar (de atomen het kopie laten bouwen).
'beschikken over', wordt ruim
gedefinieerd als de komst van het eerste 'universele assembler' dat de
capaciteit heeft met enkele atomen alles te bouwen wat de software
definieert. Een universele assembler kan er uitzien als een
magnetronoven, gekoppeld aan ruwe atomische voorraad, zoals koolstof,
O2, zwavelenergie, etc. Andere draagbare assemblers (voor kamperen)
onttrekken atomische voeding aan de aarde en de lucht. De assembler kan
Dock Martins maken, net zo makkelijk als het een supercomputer of een
pizza maakt (let wel: niet zomaar een pizza, maar atomisch exacte
replica's van je favoriete plek in weetikwaar) of, (hou je vast) een
kopie van zichzelf.
Dus wanneer dan? 8 tot 15 jaar schijnt
de beste gok te zijn (Zyvex zegt 5-10). Als meer mensen van alle
generaties horen van nanotechnologische concept en hun talenten daaraan
toevoegen kun je er zeker van zijn dat dat het onderzoek zal versnellen
en tijdsduur zal verkorten
Het heeft 10 jaar geduurd voor de eerste
nanomanipulator uit te vinden. Dan duurt het nog eens 10 jaar voor het
uitvinden van de eerste self-replicating nanofabriek. En nu ziet het er
naar uit dat het nog eens 10 jaar duurt om op grote schaal produkten te
maken. Er zullen zich onderweg waarschijnlijk nog wel meer problemen
opwerpen, als we ontdekken hoe complex sommige klussen zijn.
Recht
Wat zijn de juridische gevolgen van de
technologie van de 21e eeuw, namelijk de nanotechnologie. Als we sommige
wetenschappers en schrijvers moeten geloven zal deze technologie binnen
zeer korte tijd -namelijk een halve generatie-, in het ergste geval de
machtsverhoudingen in de wereld doen verschuiven. Hoe zal het het recht
hiermee omgaan??? Hoe zit het met schadevergoeding??? Gederfde winst,
inkomen enz. oneerlijke concurrentie. EG-recht …… Hierover is nog bijna
niets te vinden, er wordt verwezen naar:
Nanotechnology Law: The Legal Implications of Self-Replicating Nanotechnology... Ty S.Twibell (ttwibell@cctr.umkc.edu) An early discussion of this broad topic will be provided by Twibell on this page soon, www.planet-hawaii.com/nanozine.
Aba cadabra
Heeft u genoeg van deze aba cadabra gezien? Nee??? Neemt u dan eens een kijkje op het volgende adressen: www.nl/hpnan.htm,
www.goldmine.nl/~h.kluytmans/samenvat.hym,
www.stack.nl/~hkl/tcedo/nano.htm.
Ook, vers van de pers:
The First EL.B.A. - Foresight Conference on
Nanotechnology
April 14-16, 1999; Rome, Italy
M.B.F.D. de Vries & J.A. Visser
NB: Leest u a.u.b. de disclaimer, klik hier.
© Alle rechten voorbehouden aan rechtsbronnen.nl